Kıdem tazminatı hakkında her şey

Kıdem tazminatı hakkında her şey

Kıdem tazminatı ile okurlarımızdan çok fazla soru alıyoruz. Elimizden geldiği kadar teker teker bütün sorulara özenle yanıt vermeye çalışıyoruz fakat ister istemez bazı sorular yoğunluktan dolayı cevapsız kalıyor. Çalışma Hayatı Ekibi olarak, bu yazımız da en çok sorulan soruları bir araya getirerek sizlere bilgilendirme yapmak istedik. Gözümüzden kaçan ya da eksik olduğunu düşündüğünüz ekstra bir konu söz konusu söz konusu ise, yazının sonunda ki formdan bizimle irtibata geçebilirsiniz.

Hangi durumlar da kıdem tazminatına hak kazanılır?

Öncelikle bilinmesi gereken en önemli şey, işçi kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverene ait bir iş yerinde çalışmalı ve kendi iradesi dışında işsiz kalmalıdır.  Eğer iş yerinde ki kıdemi bir yıl ve üzerinde ise bu şekilde kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bu çok net bir kuraldır, fakat bazı durumlarda bu kural bozulabiliyor. Gelin ilk önce bunlara göz atalım.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesi’nde konu ile ilgili;

Sağlık sebepleri:

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan  buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında  yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından iş yerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları  uygulanmazsa.

III. Zorlayıcı sebepler:

İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa, kıdem tazminatını talep ederek iş yerinden ayrılabilir.

1475  Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükte olan tek maddesinde 14. Maddesi gereği bazı durumlarda kıdem tazminatı ödeneceğine dair düzenlemeler bulunmaktadır. Bu maddede beyan edilen durumlarda işçilere kıdem tazminatı ödemesi yapılması zorunludur.

1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükteki 14. Maddesi gereği hangi nedenlerden dolayı kıdem tazminatına hak kazanabilir.

• İşçinin askere gitmesi,

İşçi askere gitmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanır.

Muvazzaf askerlik dolayısıyla iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi halinde de kıdem tazminatının alınması mümkün. Bknz: Askerlik nedeniyle işten ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

• Kadın işçinin evlendikten sonra bir yıl içerisinde iş akdini feshetmesi,

Kadın çalışanlar, resmi nikah tarihinden itibaren bir yıl içerisinde iş akdini bu nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bknz: Evlenen kadınlar işten ayrılınca kıdem tazminatı alabilir mi? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

• 15 yıl 3600 gün şartı ile istifa etmesi,

15 yıl 3600 prim gün sayısı ile emekli olma şansı da mevcut. Fakat bu konu ile ilgili biraz farklılıklar bulunmakta. Yazımızın sonunda bu konuya da değineceğiz fakat arzu ederseniz, 15 yıl ve 3600 gün ile kıdem tazminatı başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

• İşçinin vefat etmesi,

İşçinin herhangi bir nedenden dolayı vefat etmesi durumunda da, işvereni tarafından kıdem tazminatı ödemesi yapılmaktadır. Kıdem tazminatı, işvereni tarafından vefat eden işçinin kanuni mirasçılarına yapılması gerekmektedir.

Çalışırken işçiye kıdem tazminatı ödenir mi?

Devam eden iş sözleşmesi kıdem tazminatı ödemesine engeldir.

Kanunun anılan maddesinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için gerçekleşmesi gerekli koşulların başında iş sözleşmesinin 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükteki 14. maddesinde açıkça belirlenen sebeplerle işveren ya da işçi tarafından feshedilmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması koşulu yer almaktadır. Bu koşullar dışında hizmet ilişkisini doğuran hizmet akdi feshedilmeden ya da işçinin ölümü ile son bulmadan herhangi bir neden yüzünden kıdem tazminatı hakkının doğması mümkün değildir.

Malulen emekli olan kıdem tazminatı alır mı?

Malulen emekli olabilmek için de çalıştığı işten ayrıldıktan sonra kuruma emeklilik dilekçe vermesi gerekmektedir. Bu durum sonucunda eğer bir kişi malulen emekli olacaksa iş yerinden ayrılması zorunluluktur ve her halükarda malulen emekli olanlara işverenlerin kıdem tazminatlarını ödemesi gerekmektedir.

Fazla mesai ücretleri kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır mı?

Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanında düzenli olarak sağlanan para ve parayla ölçülebilen menfaatlerin brüt tutarları (yol parası verilmesi veya servis sağlanması, yemek parası veya yemek verilmesi vb.) dikkate alınmaktadır. Fazla çalışma ücretleri kıdem tazminatı hesaplamalarına dahil edilmemektedir.

Çalışanlara servis sağlanması, iş yerinde düzenli olarak yemek verilmesi benzeri uygulamalarda, kişi başına düşen menfaat tutarı kıdem tazminatı hesaplamalarında dikkate alınmaktadır. Fazla mesai ücreti değişken bir ödeme niteliğinde olduğundan dolayı kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz. 

Kıdem tazminatı ödenirken hangi ücretler hesaba dahil edilir?

Çıplak ücret, Yemek yardımı,  Kasa tazminatı, Gıda yardımı,  Yakacak yardımı,  Eğitim yardımı,  Konut yardımı,  Giyecek yardımı,  Erzak yardımı, Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, Unvan tazminatı, Aile yardımı, Çocuk yardımı, Temettü, Havlu ve sabun yardımı ( iş yerinde kullanılacaksa tazminat hesabında dikkate alınmaz), Servis yardımı, Yıpranma tazminatı, Kalifiye, Nitelik zammı, Sağlık yardımı, Mali sorumluluk tazminatı, Devamlı ödenen primler,  Kıdem tazminatı ödenirken hesaplamaya dahil edilmelidir.

Kıdem tazminatı taksitlendirilebilir mi?

Kıdem tazminatı alacağı ancak işçinin rızası ile taksitlendirilebilir. İşçinin kabul etmediği bir taksitlendirme işçi yönünden sonuç doğurmaz ve işçiyi bağlamaz. İşçi dilerse, işverenin tek yanlı taksitlendirme uygulamasına rağmen, kıdem tazminatı alacağının iş akdinin  sonlandırılmasından itibaren bankalarca bir yıllık mevduata uygulanan en yüksek banka mevduat faiziyle birlikte tahsili için dava açabilir veya icra takibi yapabilir.

Kıdem tazminatı çek ile ödenir mi?

İşçinin kıdem tazminatı ödemesi iş akdi feshedildiği tarihte işveren tarafından ödenmesi gerekmektedir. Fakat bazı sebeplerden ötürü işveren kıdem tazminatını ödemekte problemler yaşıyorsa, işçinin de rızasının alınması şartıyla işveren kıdem tazminatı ödemesini çek ya da senet ile yapabilir.

Kıdem tazminatı ne zaman ödenir?

Normal şartlar da işçinin kıdem tazminatını hakkı, iş sözleşmesinin feshinden itibaren doğmaktadır. Fakat biz çalışma hayatı ekibi olarak işçinin makul bir süre beklemesi taraftarıyız. Tabi ki burada ki makul süre anlayışı tamamen işçinin inisiyatifindedir. İşveren bu süreye müdahale edemez. İşçi kendi ekonomik durumlarını da göz önüne alarak, bir gün ya da on beş gün bekleyebilir. Bu tamamen işçi ile işverenin anlaşmasıyla, nihayetinde de işçinin rızasıyla gerçekleşecek bir durumdur. İşçi arzu eder ise iş akdi feshedilir feshedilmez işvereninden kıdem tazminatını talep edebilir.

İş yeri taşınmasında kıdem tazminatı

İş yeriniz belediye sınırları dışına taşındığı taktirde, hizmet akdiniz de gitmek zorunda olduğunuza dair bir ibare söz konusu değil ise, yeni adreste çalışıp çalışmamak sizin inisiyatifinizdedir. ayrıca ilk başlarda gidip, deneyip sonrasında ” ben buraya gidip gelemiyorum” deme hakkınız yoktur.Yeni iş yerinize hiç gitmediğiniz taktirde işvereniniz kıdem tazminatınızı ödemekle yükümlüdür.

Kıdem tazminatında kesinti olur mu?

Kıdem tazminatı hesabında sadece ve sadece damga vergisi oranında kesinti yapılır. Bunun haricinde herhangi bir kesinti yapılmaz. Kıdem tazminatı için 2021 yılında uygulanacak olan damga vergisi oranı binde 7,59 olarak belirlenmiştir. Bunun haricinde herhangi bir kesinti söz konusu değildir. Kıdem tazminatı her türlü SGK vergisinden muaf tutulmaktadır.

Kısmı süreli çalışanlar kıdem tazminatı alır mı?

4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 5. maddesi’ne göre, işveren,esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.

Bu neden ile olası bir işten çıkarılmanız durumunda, işvereniniz iş ilişkinizin başladığı tarihten itibaren gerekli hesaplamaları yaparak kıdem ve ihbar tazminatınızı tarafınıza ödemek ile yükümlüdür.

8 Eylül 1999 Sonrası sigortalı olanlar kıdem tazminatı

İşe giriş tarihine göre;

• 8 Eylül 1999’dan önce işe girenler: 15 yıl sigorta, 3600 gün prim,
• 9 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında işe girenler: 25 yıl sigorta, 4500 gün prim,
• 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenler: 25 yıl sigorta, 5400 gün prim,
• 9 Eylül 1999’dan sonra işe girenler: Sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 7000 prim günü,
• 9 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başlayanlar emekli olmadan kıdem tazminatını alma hakkını 2024 yılından itibaren elde edecek. Bunlar içerisinde kesintisiz olarak yirmi yıl çalışarak 7000 gün prim ödeyenler ise gelecek yıl sonbahardan itibaren, emekli olmadan kıdem tazminatını almaya hak kazanmaktadır.

Kıdem tazminatı hakkında her şey