Günde 11 saat çalışma yasal mı?
Soru: Merhaba, ben bir firmada tezgahtar olarak çalışıyorum. Günde 11 saat çalışma söz konusu ve neredeyse hiç mola yapamıyoruz. Günde 11 saat çalışma yasal mı? Ben günde 11 saat çalışarak fazla mesai hak ediyor muyum? Yardımcı olur musunuz? Teşekkürler.
Cevap:
Merhabalar,
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 63. maddesi’ne göre; işçinin çalışma süresi haftalık 45 saattir. Bu 45 saat, haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşulu ile eşit şekilde dağıtılabilir.
Buraya kadar bir sorun yok. Yani siz günde 11 saat çalışabilirsiniz. Burada asıl önem arz eden konu, sizin haftada kaç gün çalıştığınızdır. Yani işvereniniz sizi günde 11 saati aşmamak koşulu ile haftada maksimum 4 gün çalıştırabilir. 4. günü aşan kısımlar için tarafınıza fazla mesai ücreti ödemek zorundadır. Tabi ki haftalık 4 saatlik çalışma sonrasında gerçekleşecek olan fazla çalışmalar için karar yetkisi işverene ait değildir. Bu konu için işverenlerin muhakkak işçi ile mutabakat sağlaması gereklidir. Dilerseniz ilk önce, ara dinlenmeleriniz ile başlayalım.
Çalışanların ara dinlenme süreleri ne kadardır?
Ara dinlenmesi işçinin çalışmadan ve dinlenerek geçirdiği süreleri ifade etmektedir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 68 maddesi‘ne göre göre işçiye ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
İş yerlerinde çalışma süresi;
- 4 saat ve daha az süren işlerden en az 15 dakika,
- 4 saatten çok ve 7,5 saate kadar süren işlerde en az 30 dakika,
- 7,5 saatten çok süren işlerde en az 60 dakika,
Ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
Çalışanların ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılır mı?
Gene 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 68. maddesi’ne göre, işyerinde yapılan ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmamaktadır. Bu neden ile, işyerinde ki çalışma sürenizi hesaplarken yapmış olduğunuz ara dinlenmeleri bu sürelerden düşmek durumundasınız. Bknz: Öğle arası çalışma süresinden sayılır mı?
Örnek vermemiz gerekir ise;
09:00 – 21:00 saatleri arasında çalışan bir işçinin yasal olarak 1 saatlik ara dinlenmesi bulunmaktadır. Ara dinlenmeler de çalışma süresinden sayılmadığı için, işçi günde 11 saat çalışma gerçekleştirecektir. Bu uygulama da herhangi bir hata bulunmamaktadır. Eğer ara dinlenme yapamıyorsanız ya da bir saatin altında bir ara dinlenme durumu söz konusu ise, bu sefer uygulama hatalıdır.
09:00 – 15:00 saatleri arasında çalışan bir işçinin yasal olarak 30 dakikalık bir ara dinlenmesi bulunmaktadır. Ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmadığı için, işçi günde 7,5 saat çalışma gerçekleştirecektir. Bu uygulamada da herhangi bir hata bulunmamaktadır.
Yani iki örnekte de belirttiğimiz gibi, sizin günde 11 saat çalışmanız hatalı bir uygulama değildir. Önemli olan haftada kaç gün çalıştığınız ile ilgilidir. Siz günde 11 saat ile haftanın 6 günü çalışırsanız, 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 63. maddesi’nde hüküm altına alınan haftalık 45 saat olan çalışma süresini aşmış bulunuyorsunuz. İşvereniniz her halükar da 45 saati aşan çalışmalar ile ilgili size fazla mesai ödemek zorundadır.
Bknz: Ara dinlenme çalışma süresinden sayılır mı? Ara dinlenme süreleri
Fazla çalışma için işçiden onay alınmalıdır.
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 41. maddesi gereğince, işverenler işçilerinden fazla çalışma için onay almak zorundadır. Hiç bir işçi işvereni tarafından fazla mesaiye zorlanamaz. Ayrıca, işveren bu durumu işçinin aleyhine kullanamaz. Fazla mesai yapmak istemeyen işçiyi, işten çıkartamaz. İşten çıkartsa dahi, bu haklı bir neden olarak kabul edilmeyecek ve işçi arzu eder ise, işe iadesini talep edebilecektir. Ancak işçi rıza gösterir ise, fazla mesai durumu ortaya çıkmaktadır. Bknz: Fazla mesai onay dilekçesi
İşçi fazla çalışma onayını geri çekebilir.
İşçinin bir kere işverene fazla çalışma onay yazısı vermesi, onun sürekli işveren tarafından fazla çalışmaya zorlanacağı anlamına gelmemektedir. İşçi arzu eder ise, işverenine vermiş olduğu fazla çalışma onay yazısını geri çekebilir. Bunun için işverenine yazılı olarak başvurması yeterlidir. Dilekçe işverene teslim edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde yürürlüğe girer ve o tarihten itibaren işveren ilgili işçiyi fazla mesaiye zorlayamaz.
Senelik fazla çalışma 270 saati aşamaz.
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 41. maddesi’ne göre, işçinin bir takvim yılı içerisinde fazla çalışma süresi 270 saati aşamaz. İşçinin daha çok paraya ihtiyacı olması, işverenin tüm fazla çalışma ücretini ödemesi bu durumu değiştirmemektedir. Hiç bir şekilde 270 saat’in aşılması söz konusu olmayacaktır. Yani siz, haftanın 6 günü, günde 11 saat çalışıyorsanız, senelik 270 saatlik fazla çalışma barajını geçtiğinizi siz de fark edeceksiniz.
Fazla çalışma yüzünden haklı neden ile iş sözleşmesini feshedebilirsiniz.
4857 Sayılı İş Kanunu, hem işçi adına hemde işveren adına haklı neden ile iş sözleşmesini feshetme hakkı tanımıştır.
Eğer, işyerinizde gereğinden fazla süre çalışıyorsanız, çalıştığınız süre boyunca herhangi bir ara dinlenme yapamıyorsanız, fazla çalışma sürelerinin ücretini işvereninizden tahsil edemiyorsanız. Ya da herşeyi bir yana bırakın, işvereniniz sizi fazla çalışma yapmaya zorluyor ise, 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 24. maddesi’nin a ve f bendleri gereğince iş sözleşmenizi haklı neden ile feshedebilirsiniz. Yapacağınız bu fesih işlemi sonrasında işyerinde ki kıdeminiz bir yıl ve üzerindeyse kıdem tazminatınızı işvereninizen tahsil edebilirsiniz. Ayrıca, eğer gerekli prim şartlarını yerine getirebiliyorsanız, örneğin işten çıkış tarihinizden itibaren geriye doğru son 3 yıl içerisinde minimum 600 gün priminiz söz konusu ise, işsizlik maaşından da faydalanabilirsiniz. Bknz: İşçinin haklı nedenle fesih hakkı
Ayrıca Bknz: İşçilerin günde ancak 7.5 saat çalıştırılabileceği işler nelerdir?
Sep 1, 2022