İstifa durumunda kıdem tazminatı
Kişisel irade ile işten ayrılan kişilerin kıdem tazminatı alma hakkı ile ilgili bilgiler 4857 sayılı İş Kanunu ile birlikte belirtiliyor. Bu husus sadece işçileri değil aynı zamanda işverenleri de fazlasıyla yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle her iki tarafta kendilerini bağlayan konuları çok iyi bir şekilde bilmelidir. Bu bağlamda en çok merak edilen soru İşçi ve İşveren arasında oluşan sorunlar ve anlaşmazlıklar sebebiyle doğan ayrılıkların sonucunda işten ayrılan kişinin kıdem tazminatı almasının şartlarıdır. Bu konuya açıklık getirmek amacıyla yazdığımız bu yazıda öncelikle İstifa eden kişi kıdem tazminatı alabilir mi? sorusunun cevabını vereceğiz. Bunun sonrasında ise konu hakkında birçok soruya cevaplar bulabileceksiniz.
Kendi İradesi İle İşten Ayrılan Kişi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Aktif olarak çalıştığı işten kendi iradesi ile ayrılan kişinin kıdem tazminatı alma hakkı, her iki tarafı da ilgilendirmektedir. Bunun sebebi ise işçilerin iş sözleşmesi içerisinde belirtilen maddelere göre kıdem tazminatı talep etme hakkına sahip olmasıdır. Bu durumda işverenlerde sözleşmeye uyarak işçilerin işten ayrılma durumlarında kişilere kıdem tazminatı ödemek zorunda kalıyorlar. Burada önemli olan konu ise; işçinin kıdem tazminatını hak etmesi için bazı koşulların oluşmasıdır.
4857 sayılı iş kanununun maddelerinde belirtildiği üzere işçi ve işveren arasındaki tüm ilişkiler bu kanunlar çerçevesinde düzenlenmektedir. Bu sebepten dolayı işçinin kıdem tazminatı konusunda da birçok şart kanunlar çerçevesinde düzenlenmiştir.
Öncelikle bilmeniz gereken konu, eğer işçi haksız bir sebeple iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı hakkını da kendi elleri ile ortadan kaldırmış oluyor. Bu demek oluyor ki, eğer işçi ortada bir şey yokken istifa ederse kıdem tazminatından asla ve asla yararlanamamaktadır. Böyle bir durumda aynı şekilde işverenlerde işten ayrılan işçilere kıdem tazminatı ödemek zorunda değildir.
İşçinin İş Sözleşmesini Haklı nedenle feshetmesi
İşçinin iş sözleşmesini haklı feshetmesi iş sözleşmesinde bahsedilen bazı şartlar durumunda gerçekleşmektedir. Buna istinaden işçinin iş sözleşmesini kanunlar çerçevesinde belirtilen durumlarda feshetmesi “haklı fesih” olarak nitelendiriliyor. Haklı fesih nasıl gerçekleşir sorusunun cevabı için 4857 sayılı iş kanununun 24. Maddesinde altı çizili olarak belirtilen durumların ortaya çıkması gerekmektedir. Peki bu durumlar hangileridir?
- Sağlık Sebepleri Bknz: İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareketler ( Bu durum birden fazla nedeni kapsadığı için detaylar ile ilgili İşçinin zorunlu nedenle fesih hakları başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. )
- Zorlayıcı Sebepler
Bu durumlarda işçi haklı fesih hakkını kullanabiliyor. Tabi ki bu haklarınızı kullanırken içinde bulunduğunuz durumu ispat etmek durumundasınız.
Kendi İradesi İle İşten Ayrılanlar Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatı Alabilirler?
Kendi iradesi ile işten ayrılanların kıdem tazminatı alması yine aynı şekilde 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen durumlarda oluşmaktadır. Buna istinaden işten kendi istekleri doğrultusunda istifa etmiş işçiler, aşağıda belirteceğimiz durumları karşılıyorlar ise kıdem tazminatı alma hakkına sahip olabiliyorlar. İşçinin kendi iradesi ile işi bırakması durumunda kıdem tazminatı hakkı doğurabilecek sebepler şu şekildedir.
- Çalışma alanında bulunan koşulların çok ağır olması sebebiyle sağlık sorunları yaşaması,
- Belgelenmesi durumunda mobbing ve psikolojik şiddet görmesi,
- İşçinin çalıştığı sürenin ücretinin kanunlarda belirtilen maddelere göre ödenmemesi, Bknz: Ücretin bankaya yatırılması zorunluluğu
- İşçinin alması gereken ücretin dışında çalıştığı yerin vermekle hükümlü olduğu ikramiye, prim ve fazla mesai gibi ödemelerin yapılmaması, Bknz: Fazla mesai ücreti ödenmeyen işçi ne yapmalı?
- İşçinin ödenmesi gereken sigortasının geç veya hiç ödenmemesi,
- Kanunlar ile belirlenmiş olan yıllık izin süresinin işçiye tam kullandırılmaması,
- İşçinin işyerinde kendi sorumluluğu dışında olan bölgelerden sorumlu tutulması, Bknz: Görev değişikliği nedeniyle işçi işten ayrılabilir mi?
- Kadın çalışanların evlilik tarihinden sonra 1 yıl içerisinde evlilik sebebi ile işten ayrılması, Bknz: Evlilik nedeniyle iş akdinin feshi
- İşçinin askere gitmesi, Bknz: Askerlik nedeniyle işten çıkış
- İşçinin 15 yıl 3600 gün primi doldurması, Bknz: 15 yıl 3600 günden kaç kez faydalanılır?
- Özel durum niteliği taşıyan bir madde olarak, gazetecilerin en az bir yıl işletmede çalışmaları halinde istifa etmelerinin sonucunda kıdem tazminatı hakkı bulunmaktadır.
Yukarıda ayrı ayrı belirtilmiş maddelerden herhangi birinin ortaya çıkması ve belgelenmesi halinde işçi istifa ettiği zaman kıdem tazminatı alma hakkına sahip olur.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Genel olarak kıdem tazminatınızı hesaplamak için şu yöntemi denemelisiniz.
İlk önce işyerinde kaç gün çalıştığınızı bulun. Daha sonra, son brüt maaşınızı 365’e bölüp, biraz önce bulduğunuz gün ile çarpın. Çıkan rakam sizin brüt kıdem tazminatınız olacaktır. Bu rakamdan sadece binde 0,759 damga vergisi düşerseniz, alacağınız net kıdem tazminatınızı bulabilirsiniz.
Brüt maaş/360 x Gün = Brüt kıdem tazminatı.
Brüt kıdem tazminatı – Damga vergisi = Net kıdem tazminatı
Örnek:
Son brüt maaşı 3.200 TL olan ve 01.01.2016 – 01.09.2019 tarihleri arasında çalışma yapan bir işçinin kıdem hesabını yapalım.
ilk önce iş yerinde kaç gün çalıştığını hesaplayalım.
Bu işçi, işten çıkış tarihide dahil olmak üzere, işyerinde 1.340 gün çalışmış.
Brüt maaşımızı bir sene yani 365’e bölüyoruz.
3.200/360 = 8,76 TL. günlük kazanç.
Günlük kazancımızı ise, biraz önce bulmuş olduğumuz gün sayımız ile çarpıyoruz.
1.140 x 8,76 = 9.994,52 TL. Brüt kıdem tazminatı.
Brüt kıdem tazminatımızdan da damga vergisini düşüp, net kıdem tazminatımızı buluyoruz. 2019 yılında uygulanan damga vergisi oranı Binde 0,759’dur.
9.994,52 – 75,86 ( Damga vergisi ) = 9.918,66 TL. Net kıdem tazminatı.
Tüm hesaplama işlemlerinizi yukarıda ki örnek işleme göre yapabilirsiniz.
Yukarıdaki örnek işlem tamamen çıplak brüt ücret üzerinden yapılmıştır. Daha detaylı bilgi için, Kıdem tazminatı hesaplarken nelere dikkat edilmelidir? başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.
