İşveren işçiye refakat izni vermek zorunda mı?

Son dönemler de çok fazla bu konu ile ilgili soru aldığımız için, bugün refakat izni ile ilgili konuya değinmek istiyoruz. Çoğu vatandaşımız ailesinde yaşanan sağlık sorunlarından dolayı, işverenlerinden refakat izni talep edip edemeyeceğine dair soru soruyor.

4/a çalışanlarının işverenlerinden refakat izni alma hakkı var mı? Özel sektörde refakat izni var mı? Refakat izni kimlere verilir? Refakat izni nasıl kullanılır? Refakat izninde ücret kesilir mi?

Çalışanların;

Bakmakla yükümlü olduğu; Anne, baba, eş veya çocuklarının ağır bir kaza geçirmesi veya tedavileri uzun süren bir hastalıkları bulunması,
Bakmakla yükümlü olmadığı; anne, baba, eş, çocuk veya kardeşlerinin refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek şekilde ağır bir kaza geçirmeleri veya tedavileri uzun süren bir hastalıklarının bulunması hallerinde işçiye refakat izni verilir mi?

4857 sayılı İş Kanunu‘nun “Hafta tatili ücreti” başlıklı 46. maddesinde;

Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,
Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinlerinin,

Çalışılmış günler gibi hesaba katılacağı ifadelerine yer verilmiştir.

4857 Sayılı İş Kanunu‘nun “Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller” başlıklı 55. maddesinde;

İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler (Ancak, 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.)
Kadın işçilerin 74. madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler,
İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.)
Çalışmakta olduğu iş yerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın on beş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla)
66. maddede sözü geçen zamanlar,
Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri,
3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler,

İfadelerine yer verilmiştir.

Sözleşmeler de beyan edilmediyse işveren refakat izni vermek zorunda değildir.

Tabii olduğumuz 4857 sayılı İş Kanunu’nda, isverenlerin bünyesinde çalıştırdığı işçilere refakatçi izni verileceğine ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Bu nedenle sadece bu durum iş sözleşmeleri ile sonuca bağlanabilir.

Taraflar arasında imzalanan bireysel iş veya toplu iş sözleşmelerinde, “çalıştırılmakta olan işçilerin yakınları ile ilgili yaşanabilecek sağlık sorunlarıyla ilgili, işverenin refakat izni vermesi gereklidir.” şeklinde bir madde olmaması durumunda, işverenlerin işçilerine böyle bir izin verme zorunluluğu söz konusu değildir.

Dolayısıyla, işçiye refakatçi izni verilip verilmeyeceği hususu, bireysel iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde bu konuda herhangi bir hüküm bulunmaması halinde, işverenlerin takdirindedir.

İşveren dilerse, ücretli izin, dilerse ücretsiz izin işlemi yapabilir, işçinin böyle bir durumda işverenine karşı herhangi bir yaptırımı bulunmamaktadır. İşçinin hasta olan yakını için refakat izni kullanabilmesi için işverenin rızasını almak zorundadır.