Serbest zaman uygulaması nedir?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde; fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yapan işçilerin istemeleri halinde, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilecekleri belirtilmiştir.
Fazla Çalışma nedir?
Fazla çalışma, 4857 sayılı İş Kanunu’nda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.
Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Örnek:
Haftanın altı günü günde 7,5 saat çalışılan bir işyerinde haftalık çalışma süresi 45 saat olduğundan belirtilen saatlerin üzerinde çalışma yapılması durumunda söz konusu çalışmalar fazla çalışma olarak adlandırılacaktır. İşçinin haftanın iki günü 10 saat, geri kalan dört günü 7,5 saat çalışması halinde işçi söz konusu haftada toplam 50 saat çalışmış olacak ve 5 saat fazla çalışma ücreti hak edecektir. İşçi isterse bu 5 saat karşılığında (5 X 1 saat 30 dakika = 7 saat 30 dakika) 7,5 saat serbest zaman kullanabilecektir.
Fazla süreli çalışma nedir?
Fazla süreli çalışma ise genelde haftalık çalışma süresinin yapılan iş sözleşmeleriyle yada toplu sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalara denir.
Fazla sürelerle yapılan çalışmalarda her bir saat fazla sürelerle çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş fazlasıyla ödenir.
Örnek:
Haftanın beş günü günde 8 saat çalışılan bir iş yerinde haftalık çalışma süresi 40 saat olduğundan haftalık 45 saate kadar olan çalışmalar fazla sürelerle çalışma, 45 saatin üzerindeki çalışmalar ise fazla çalışma olarak adlandırılacaktır.
İşçinin haftanın dört günü 10 saat, bir günü 8 saat çalışması halinde işçi söz konusu haftada 48 saat çalışmış olacak ve 5 saat fazla sürelerle çalışma ücreti ile 3 saat fazla çalışma ücreti hak edecektir. İşçi arzu eder ise, zamlı ücret yerine fazla sürelerle çalıştığı 5 saat karşılığında (5 * 1 saat 15 dakika = 6 saat 15 dakika) 6 saat on beş dakika ve fazla çalıştığı 3 saat karşılığında (3 * 1 saat 30 dakika = 4 saat 30 dakika) 4 saat 30 dakika olmak üzere toplam (6 saat 15 dakika + 4 saat 30 dakika = 10 saat 45 dakika) 10 saat 45 dakika serbest zaman kullanabilecektir
Fazla çalışma sürelerinin serbest zaman olarak kullandırılması
Fazla çalışma yapan işçi istemesi ile bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret almayarak yerine, fazla çalışma yaptığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
Serbest zaman altı ay içerisinde kullandırılmalıdır.
İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay süresinde, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanmalıdır.
Serbest zaman ne zaman kullandırılamaz?
İşçinin 4857 sayılı İş Kanunu’ndan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz.
Serbest zaman kullanmak isteyen işçi, işverenine yazılı olarak başvuruda bulunması gerekmektedir.
İşçi, kullanmak istediği serbest zamanı, işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla, işverenin işin veya işyerinin gereklerine uygun belirlediği bir tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız olarak kullanır.
Özetlememiz gerekir ise şayet;
- Fazla çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
- Fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
- Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlarda serbest zaman uygulaması yapılamaz.
- İnsan Kaynakları çalışanları puantaj kültürünü oluşturmaları halinde bu sürelerle ilgili işçinin yazılı dilekçelerini almalarını özlük dosyalarında muhafaza etmeleri gerekir. Olası bir anlaşmazlıkta iş mahkemelerinde ya da Bölge Çalışma nezdinde yapılan şikayetlerde ispat aracı olarak kullanılacaktır.
- İşverenler, işçilerin çalışma süreleri ile ilgili olarak puantaj vb. kayıtları tutarak, bu kayıtları da işçilere imzalatmalıdır.
Jul 7, 2022