Devlet memurları şirket kurabilir mi?
‘‘Memurlar Türk Ticaret Kanunu’na göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak ya da komandit şirketlerde, komandite ortak olamazlar.’’
Türk Ticaret Kanunu’na göre ise; bu yasağa rağmen ticari işletme işleten memur tacir sıfatını kazanır ise tacir olmaya bağlı yasal sorumluluklar ile de karşı karşıya kalır.
Fakat, devlet memurlarının şirket kurması veya kurulmuş şirketlere ortak olması, bazı hallerde mümkün olabilmektedir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, memurların ticaret yapmalarına ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmalarına yasak getirirken, çeşitli şartlara uyulması halinde bazı şirketlere ortak olabilmelerine de imkan tanımaktadır.
657 sayılı Kanun, memurların ticaret yapmalarına ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmalarına bazı yasaklar getirmiştir.
Devlet memurlarının ticaret yapmasına ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmasına yasak getiren düzenlemenin kapsamına bakıldığında;
- Memurların, anonim şirket ortağı olması mümkündür. Ancak, anonim şirket ortağı olan memur, şirketin yönetim ve denetiminde görev alamayacağı gibi, şirketin personeli sayılacak bir görev yapamaz ve şirketin kanuni temsilcisi olamaz.
- Memurların, limited şirket ortağı olması mümkündür. Ancak, memurun ortak olacağı limited şirketin ana sözleşmesinde şirketi idare ve temsile yetkili olanların belirtilmiş olması ve memurun bu kişiler arasında yer almaması gerekir. Öte yandan, limited şirket ortağı olan memur, şirketin yönetim ve denetiminde görev alamayacağı gibi, şirketin personeli sayılacak bir görev yapamaz ve şirketin kanuni temsilcisi olamaz.
- Memur, komandit şirkette sermayesi paylara bölünmüş komanditer ortak ve komanditer (sınırlı sorumlu) ortak olabilirken, komandite ortak olmaz. Ancak, komandit şirket ortağı olan memur, şirketin yönetim ve denetiminde görev alamayacağı gibi, şirketin personeli sayılacak bir görev yapamaz ve şirketin kanuni temsilcisi olamaz.
- Memur kollektif şirket ortağı olmaz.
- Memur adi şirket kuramaz, bu şirketlere ortak olamaz.
- Memurların görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen görev almaları; üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurullarında üye olmaları; özel kanunlarda belirtilen görevlerde bulunmaları ise mümkündür.
Yasaklanan şirketler nelerdir?
- Kollektif Şirketler: Devlet Memurları Kanunu’nun 28. maddesinde, memurların kollektif şirketlere ortak olamayacakları açıkça belirtilmiştir.
- Komandit Şirketler: Devlet Memurları Kanunu’nun 28. maddesi, memurların komandit şirketlere ortak olması konusunda ayrım yapmakta ve ‘‘komandite’’ ortak olmalarını yasaklanmıştır.
Bilindiği gibi, şirket borçları nedeniyle, sorumlulukları şirkete koydukları sermaye ile sınırlı tutulan ortaklar ‘‘komanditer ortak’’, tüm mal varlıkları ile sınırsız biçimde sorumlu tutulan ortaklar ise ‘‘komandite ortak’’ adını almaktadır. Buna göre, memurların komandit şirketlere ‘‘komanditer ortak’’ olmalarında yasal bir engel yoktur.
- Adi Şirketler: Adi şirketlerde, şirketin idaresi ve temsili, kural olarak bütün ortaklara aittir. Bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kimsenin ‘‘tacir’’ sayılması, memurların bu şirketlere ortak olmalarını imkansız kılmaktadır.
Yasaklanmayan şirketler nelerdir?
- Anonim Şirketler: Yasalarımızda, Devlet memurlarının anonim şirketlere ortak olmalarını engelleyen bir hüküm yeralmıyor. Çok kişinin de bildiği gibi, bir anonim şirketin hisse senedine sahip olmakla, o şirkete de ortak olunmaktadır. Örneğin, borsada bir bankanın ya da bir çimento şirketinin hisse senetlerini almakla, bu şirketlere ortak olunmaktadır.
Aynı şekilde, borsaya kayıtlı olmayan bir şirketin, yüzde 5-10 ya da 60 oranında hissesini almakla, şirketin o oranda ortağı olunmaktadır. Kaldı ki, anonim şirketin hamiline yazılı hisse senetlerinin alınması halinde, ortağın kim olduğunun tespiti de, pek mümkün değildir.
Anonim şirket ortaklarının, şirketin idare ve temsili konusunda doğrudan yetkileri yoktur. Bu yetki, ana sözleşme ya da genel kurul kararıyla atanan yönetim kuruluna aittir.
Bunun yanısıra, anonim şirket ortaklarının şirket borçları nedeniyle sorumlulukları da ‘‘koymayı taahhüt ettikleri sermaye’’ ile sınırlıdır (TTK Md. 269). Tüm bu nedenlerle, devlet memurlarının anonim şirketlerde ‘‘kurucu ortak olmaları’’ ya da kurulu şirketlere‘‘sonradan ortak olmaları’’ mümkündür.
- Limited Şirketler: Memurların limited şirketlere ortak olup olamayacakları konusunda yasada açık bir hüküm yoktur. Limited şirketlerde, ortakların şirket borçları nedeniyle sorumlulukları, koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır
Şirketten tahsil olanağı bulunmayan vergi ve SGK borçlarından ise, hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve yasa hükümleri gereğince, takibe tabi tutulurlar.
Bu nedenle memurlar, limited şirkete ‘‘kanuni temsilci’’ olmamak koşuluyla, kurucu ortak ya da kurulu şirkete sonradan ortak olabilirler.
